Vleermuis-vriendelijke verlichting

Het toepassen van vleermuisvriendelijke verlichting is een trend in de openbare verlichting. De verlichting bestaat uiteen lichtkleur die de vleermuizen niet zien waardoor ze ongestoord hun gangkunnen gaan. De vleermuis heeft net als de mens meerdere leefgebieden waar ze verblijven om te slapen, zoeken naar voedsel, spelen en samenzijn. Deze gebieden liggen vaak ver uit elkaar en geplaatste verlichting kan de vleermuis in de war brengen en zijn leefomgeving ernstig verstoren.

Dit zijn gedachten uit 2011 naar aanleiding van beperkt en niet wetenschappelijk onderzoek dat heeft plaatsgevonden. De kleurgevoeligheid is maar bij 1 vleermuis (Noord- Amerikaanse vleermuis) onderzocht. Inmiddels zijn er meer onderzoeken gedaan en blijkt dat er veel meer diversiteit is in het zicht van de diverse vleermuissoorten. In figuur 2 zijn de uitkomsten van een onderzoek te zien. Hieruit blijkt dat er geen sprake is van vermindering van de waargenomen passages van vleermuizen. De reden moet worden gezochtin het feit dat op wit en groen licht insecten afkomen die als welkome voedingsbron dienen voor de vleermuizen (zie ook “Red light has no effect onbat activity”, Kamiel Spoelstra at al 31-05-2017).

Is het vanwege het bovengenoemde voor-, c.q. nadeel voor het milieu wel raadzaam om volledig in te zetten op amber gekleurd licht?

Amberkleurig licht in de openbare verlichting
‍Om een wel overwogen keus te kunnen maken voor amberkleurige led verlichting is het noodzakelijk om de invloed per onderdeel in kaart te brengen. Deze onderdelen zijn:

a.       Sociale veiligheid dader profiel,

b.       Ooggevoeligheidskromme,

c.       Rendement amberkleurige led.

Sociale veiligheid
Verlichting is pas sociaal veilig wanneer men zich veilig voelt. Dit heeft te maken met goed kunnen waarnemen. Het waarnemen is afhankelijk van de gemiddelde hoeveelheid licht, het aantal donkere plekken (ook wel gelijkmatigheid genoemd), de kleur van het licht en de mate van verblinding. De verlichting wordt conform de richtlijn berekend op niveau, gelijkmatigheid en verblinding. De lichtkleur is altijd wit of warm wit en de kleurherkenning van deze verlichting is goed. Indien de beheerder van de verlichting besluit om af te wijken van een witte lichtbron en hiervoor in de plaats een amberkleurige lichtbron gaat gebruiken, betekent dat wat voor de sociale veiligheid.

Er kan geen daderprofiel meer worden gemaakt. De kleur rood lijkt oranje, blauw wordt zwart, groen een grijstint. Zeker op inbraakgevoelige locaties zoals afgelegen parkeerterreinen is dat niet wenselijk.  

Ooggevoeligheidskromme
Het oog heeft over het gehele kleurbereik, van paars naar rood, per kleur een bepaalde gevoeligheid. Dit is voor de nachtanders dan voor de dagsituatie. Op de volgende pagina is met een parabool de intensiteit aangeven. Zo wordt de kleur geel overdag veel intenser ervaren dan de kleur rood of blauw. De curve voor het zien overdag wordt ook wel photopisch zien genoemd. In de nacht, bij heel weinig licht, werkt ons oog volgens de curve scotopisch. Dan wordt de kleur blauw als intens ervaren.

In onderstaand figuur is te zien hoe de beide curven eruit zien. In geel is de bandbreedte te zien van het amberkleurige licht. Wat opvalt is dat het oog in de nacht zeer ongevoelig is voor de kleur amber. Het is maar 25% effectief.

Dit houdt in dat er veel licht en energie benodigd is om wat te kunnen waarnemen.                  

Rendement amberkleurige led
De meeste hoog vermogen leds geven blauwachtig licht. Het rendement hiervan is  het hoogst. Naar mate de kleur warmer moet worden, wordt er een fosfor toegepast dat de kleur warmer maakt. Hoe warmer de kleur, hoe meer fosfor er over de led heen komt. Dit fosfor verlaagt het lichtrendement enorm. Een led zonder fosfor levert met gemak 180 lumen per watt aan energie. De led met warm witte lichtkleur levert rond de 104 lumen per watt. De amberkleurige led levert een lichtopbrengst van rond de 68 lumen per watt. Dat is slechts 38% output ten opzicht van de led zonder fosfor. Om een gelijke lichtopbrengst te verkrijgen, moet er dus bijna 3x zoveel energie worden gebruikt. Daar komt bij dat de led sneller zal verouderen doordat het fosfor degradeert en in de tijd minder lichtdoorlaat.      

 De voordelen van led zijn verdwenen op het moment dat amberkleurige leds worden gebruikt. Het gebruik van een folie over de lichtkap zou een alternatief kunnen zijn, maar dit geeft niet het gewenste spectrum. Er komt toch nog te veel groen en rood doorheen.

‍